Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami
Alimenty od jednego z małżonków na rzecz drugiego mogą zostać zasądzone w sprawie o rozwód w dwóch sytuacjach:
1) w przypadku orzekania o winie: gdy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego,
2) niezależnie od tego czy rozwód był z orzekaniem o winie czy bez: gdy małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia znalazł się w niedostatku.
Obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami wygasa w zasadzie w trzech sytuacjach:
1) wskutek zawarcia przez małżonka uprawnionego nowego małżeństwa,
2) z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu, gdy zobowiązanym jest małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności obowiązek ten ulegnie przedłużeniu (art. 60 § 3 k.r.o.)
3) w razie śmierci zobowiązanego lub uprawnionego do alimentów
Zasądzając alimenty, sąd nie określa, kiedy – zgodnie z terminem podanym w art. 60 § 3 KRO – wygasa stosowny obowiązek alimentacyjny. Obowiązek ten nie wygaśnie z mocy samego prawa z upływem 5-letniego terminu przewidzianego w tym przepisie. Drogą do „uchylenia” obowiązku alimentacyjnego jest tu powództwo o ustalenie nieistnienia stosunku alimentacyjnego, a zatem powództwo przewidziane w art. 189 k.p.c.
Również jedynie na drodze odrębnego powództwa można dochodzić przedłużenia 5-letniego terminu na dostarczenia środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu, przy czym trzeba wówczas w toku procesu wykazać wystąpienie wyjątkowych okoliczności. Jako przykład wyjątkowej okoliczności uzasadniającej przedłużenie obowiązku alimentacyjnego poza okres 5-letni Sąd Najwyższy podaje wypadek rozwiedzionego małżonka niezwiązany z zatrudnieniem i niezapewniający mu odszkodowania czy renty ubezpieczeniowej, w wyniku czego staje się on na stałe niezdolny do pracy i zostaje pozbawiony środków do życia albo też utratę przez uprawnionego prawa do zasiłku dla bezrobotnych i brak jakiejkolwiek możliwości uzyskania własnych środków utrzymania, nie licząc środków udzielanych w ramach pomocy społecznej.