Odsetki w sprawie o zachowek

Odsetki za opóźnienie należą się za czas za który dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, chociażby wierzyciel nie poniósł z tego tytułu żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W orzecznictwie i doktrynie występują dwa stanowiska dotyczące ustalenia od kiedy należą się odsetki w przypadku zachowku. Według pierwszego poglądu, odsetki ustawowe za opóźnienie należą się od daty wezwania zobowiązanego do zapłaty zachowku. Według drugiego stanowiska odsetki od kwoty zachowku powinny być naliczane dopiero od daty wyrokowania w sprawie.

Jako przykład pierwszego ze stanowisk może służyć wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2010 r., II CSK 178/10, gdzie Sąd Najwyższy stwierdził „(…) Odsetki za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego, jakim jest zachowek biegną od daty wskazanego w tym przepisie wezwania dłużnika do zapłaty.” Jako przykład odmiennego stanowiska można przytoczyć uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 września 2009 r., VI ACa 286/09, gdzie stwierdzono „Roszczenie o zachowek staje się wymagalne z chwilą określenia przez sąd jego wysokości według cen z daty orzekania o nim i dopiero z tą datą staje się możliwe naliczenie odsetek za opóźnienie.”

 

Szczegółowa analiza orzeczeń sądów powszechnych nie pozwala ustalić, które z tych rozwiązań jest wyłącznie właściwe. Wydaje się jednak, że dominującym poglądem w orzecznictwie jest pogląd zgodnie z którym wymagalność roszczenia o zachowek ustalana powinna być na dzień wyrokowania w sprawie. Taki punkt widzenia znajduje oparcie w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z 26 marca 1985 r., III CZP 75/84, że wartość spadku, dla potrzeb obliczenia zachowku, ustala się według cen z daty orzekania o roszczeniach z tytułu zachowku. Zatem zgodnie z dominującym poglądem odsetki za opóźnienie spełnienia świadczenia należą się więc od dnia ustalenia przez sąd jego wysokości z uwzględnieniem cen z daty orzekania, jako że dopiero z tym momentem roszczenie o zapłatę ustalonej przez sąd kwoty stało się wymagalne.

Przykład:

Maria, która zmarła w 01.01.2020 r. pozostawiał po sobie dwóch synów: Tadeusza i Jana, przy czym do spadku na podstawie testamentu powołała wyłącznie Tadeusza. Jan wezwał w dniu 02.01.2024 r. Tadeusza do zapłaty należnego mu zachowku w wysokości 50.000,00 zł wyznaczając mu 7-dniowy termin na dokonanie zapłaty, jednakże Tadeusz, pomimo odebrania pisma od brata w dniu 04.01.2024 r. żądania nie spełnił. W dniu 20 sierpnia 2024 r. Jan wytoczył powództwo o zapłatę zachowku w wysokości 50.000,00 zł, żądając jednocześnie odsetek od dnia 12.01.2024 r., to jest po upływie 7 dni od dnia odebrania wezwania przez brata. Sprawa zakończyła się wydaniem wyroku w dniu 30.12.2024 r. zasądzającego kwotę 50.000,00 zł na rzecz Jana, przy czym odsetki ustawowe za opóźnienie sąd zasądził od uprawomocnienia się orzeczenia, a nie tak jak żądał tego powód – od dnia 12 stycznia 2024 r.