Podstawy do ogłoszenia upadłości dłużnika

Jak stanowią art. 10 i 11 ustawy - Prawo Upadłościowe, upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Dłużnik jest zaś niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych ("utrata płynności"), przy czym domniemywa się, iż dłużnik utracił tę zdolność, jeżeli opóźnienie w wykonywaniu zobowiązań pieniężnych przekracza 3 miesiące.

W przypadku osób prawnych albo jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną (np. spółek z o.o.), ich niewypłacalność zachodzi także wtedy, gdy ich zobowiązania przekroczą wartość ich majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonują ("nadmierne zadłużenie"). 
Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 stycznia 2011 r. w sprawie V CSK 211/10 doprecyzował, że krótkotrwałe wstrzymanie płacenia długów wskutek przejściowych trudności nie jest podstawą ogłoszenia upadłości, gdyż o niewypłacalności w rozumieniu przepisów Prawa Upadłościowego można mówić dopiero wtedy, gdy dłużnik z braku środków przez dłuższy czas nie wykonuje przeważającej części swoich zobowiązań. Nie można zatem schematycznie przyjmować poglądu, że każda, nawet jednorazowa, zaległość powoduje stan niewypłacalności wymagający składania wniosku o ogłoszenie upadłości. 

Z punktu widzenia samego ogłoszenia upadłości nie jest istotna "data faktycznej niewypłacalności" w tym znaczeniu, iż sąd może ogłosić upadłość bez względu na to, kiedy doszło do stanu niewypłacalności. Innymi słowy, sąd nie może oddalić wniosku o ogłoszenie upadłości tylko dlatego, że wniosek ten jest spóźniony (złożony "po terminie"). Nie oznacza to jednak, że dłużnik nie poniesie odpowiedzialności z innych podstaw prawnych za spóźnione złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości. 

Należy pamiętać, że sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów.